Bebeklerin büyüme ve gelişim sürecinde 1 yaş sendromu hem fiziksel hem de duygusal açıdan kritik bir eşik olarak kabul edilir. Bu süreçte ortaya çıkan 1 yaş sendromu, ebeveynlerin günlük rutinde en çok fark ettiği davranış değişikliklerinden biridir. Özellikle bebeklerde 1 yaş sendromu, bağımsızlık arayışı ile çevreyi keşfetme isteğinin birleştiği bir dönem olarak öne çıkar. Bu nedenle 1 yaş bebek gelişimi yalnızca fiziksel becerilerle değil duygusal dalgalanmalar ve tepkilerle birlikte değerlendirilmesi gerekir. Farklı dönemleri kapsayan bebek sendromları içinde 1 yaş bebek sendromu ebeveynlerin en çok merak ettiği konulardan biridir. Peki, bu sendromun belirtileri nelerdir ve ne zaman başlar? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzm. Dr. Latife Ceylan, "1 Yaş Sendromu" hakkında merak edilenleri anlattı!..

1 Yaş Sendromu Nedir?

1 yaş, çocukların büyüme döneminde, fiziksel ve duygusal olarak oldukça önemli bir gelişim basamağıdır. Bebeklerin 1 yaşına gelince alışılmışın dışında gösterdikleri tepkiler bütününe “1 yaş sendromu” denir. Bebek sosyal olarak ben merkezci bir ruh hâline bürünmüştür. İsmine 1 yaş sendromu desek de başlangıç yaşını “bebeğin özgürce hareket edebilme yeteneğini fark ettiği an” olarak tanımlamak yanlış olmaz. Bitişi ise bazen 3-4 yaşa kadar uzayabilir. Kabaca, sosyalleştiği, kuralları ve oyun oynamayı öğrendiği, okul öncesi eğitimin başladığı dönem olarak tanımlayabiliriz.

1 yaş bebek gelişimi, fiziksel ve duygusal açıdan kritik bir evreyi temsil eder. Bu dönem, bebeklerin çevrelerini keşfetmeye başladığı, alışılmadık davranışlar sergilediği ve "1 yaş sendromu" olarak adlandırılan bir dönemi işaret eder. 1 yaş sendromu, bebeklerin kendilerini ifade etmekte zorlandığı, etraflarını merakla keşfettikleri ve bağımsızlık arayışına girdikleri bir evre olarak tanımlanabilir. Bu dönem, bebeklerin büyüme sürecinin başlangıcı olarak kabul edilir ve bazen 3-4 yaşa kadar devam edebilir. Bebekler, çevrelerindeki insanlarla ilişkilerini sorgular, bazı belirgin davranış değişiklikleri gösterir. Örneğin, yabancıların dokunmasına izin vermezler, bez değiştirmeden hoşlanmazlar ve dil gelişimleri yavaşça ilerler. Ebeveynler, bu dönemi anlayışla karşılamalı ve bebeğin bağımsızlık ihtiyacını desteklemelidir. Rutinler oluşturarak, duygusal açlığı gidererek ve bebeğin kararlarına saygı göstererek bu dönemi daha kolay atlatmak mümkün olabilir. Ancak bebeğin huzursuzluğu devam ederse profesyonel destek almak önemlidir.

1 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Bu dönemde bebeklerin etrafa karşı merak duygusu oldukça belirgindir. Sürekli keşif hâlindedir, her şeyin işleyişini sorgular. Çekmeceleri karıştırıp, tüm nesneleri tek tek inceler. Kendi kendine özgürce hareket edebilme yeteneği arttıkça büyüklerde gördüğü her hareketi yapabileceğini düşünür. Kendi oyuncaklarından çok, büyüklerin kullandığı eşyalara ilgi duyar. Haz dönemi devam ettiği için (oral dönem) etrafında ilgisini çeken her şeyi ağzına almak ister. 

Özellikle 1,5 yaşa kadar bakım veren aile üyeleri ile bağımlı olmak bebeğe güç verip güvenli bağlanmayı sağlarken etrafında pervane olan, bakım veren herkes bebek için hedefe ulaşmakta bir araç hâline gelmiştir. Bebek artık bağımsız olma ihtiyacını duyar. Yabancıların ya da istemediği kişilerin kendisine dokunmasına izin vermez. O ana kadar güle oynaya geçen doktor kontrolleri, savaş hâline dönüşebilir. Bez değiştirmeden hoşlanmaz. Şapka takmak, saç taratmak istemez. Uykusuzluktan ayakta duramıyorken uykuya geçmek için direnir. Huzursuzluk, ağlama atakları olabilir. 

Bu dönemde görülen 1 yaş sendromu uyku sorunu, çoğunlukla bebeğin hem yorgun olması hem de keşfe devam etmek istemesinden kaynaklanır. İştahsızlık olabilir, bazen çok güzel yer, bazen her lokmayı reddeder. Benzer şekilde 1 yaş sendromu yemek yememe durumu da hem iştah dalgalanmaları hem de kendi kararlarını kabul ettirme isteği ile ilişkilidir. Eline geçen her şeyi fırlatabilir. Hayır kelimesinden hoşlanmaz. Sizin tepkilerinizi test etmeye çalışır. Bunun yanında dil gelişimi istek ve arzularına paralel gelişmediği için kendini ifade etmekte zorlanır. Etrafında gördüğü kişilerin taklitine başlar, hayvan sesleri çıkarır. 18. aya doğru kelimeleri de taklit etmeye başlar. 2 yaşa doğru yavaş yavaş 2 kelimeli cümleler kurmaya başlar.

1 Yaş Sendromu Ne Kadar Sürer?

1 yaş sendromu her çocukta aynı yaşta başlayıp aynı sürede biten kalıplaşmış bir dönem değildir. Bazı bebeklerde bu süreç, yeni yürümeye başladığı dönemle birlikte başlarken bazılarında biraz daha geç ortaya çıkabilir. Günlük hayatta bu dalgalı dönemi tanımlamak için bazen 1 yaş atağı ya da 1 yaşa yakın başlayan bir tablo için 1.5 yaş sendromu gibi ifadeler de kullanılabilir. Sürenin uzunluğu, bebeğin mizacına, aile içi iletişime ve sınırların nasıl çizildiğine göre şu süreçlerde değişebilir:

• Başlangıç dönemi: Çoğu çocukta 1 yaş bebek gelişimi ile birlikte yani bebeğin daha rahat yürümeye, tırmanmaya ve çevreyi aktif şekilde keşfetmeye başladığı dönemde ilk belirtiler ortaya çıkabilir.

• En yoğun yaşanan dönem: Bazı bebeklerde bu süreç 12–18 ay arasında daha belirgin seyreder ve çevreye karşı merakla birlikte inatlaşma, öfke nöbetleri ve “ben yapacağım” ısrarı artabilir.

• Uzayan süreçler: Bazı çocuklarda 2 yaş sonrası da benzer davranışlar devam edebilir.

Genel olarak 1 yaş sendromu, birkaç ay sürebilen ama doğru yaklaşım ve tutarlı sınırlarla daha yönetilebilir hâle gelen bir gelişim evresidir. Ebeveynlerin bu süreci bir “davranış bozukluğu” değil gelişimin doğal parçası olarak görmesi hem kendileri hem de çocuk için rahatlatıcı olabilir. Bu dönemi daha sağlıklı ve dengeli geçirmek için ihtiyaç duyduğunuz her adımda profesyonel destek almaktan çekinmemelisiniz.

Ebeveynlere Öneriler

Bağımsız olma ihtiyacı olan bebeğe saygı göstermeyip, her adımını engelleyip, kontrol etmeye çalışmak çatışma ve inatlaşmayı artırır. (Tıpkı ergenlik dönemi gibi) bu durum yıllar sonra kendi benliğini bulamamış, bağımlı ilişkiler kuran bir yetişkine dönmesine sebep olur.  

Bebeğin özerk ve kendine güvenen bir insan olarak gelişmesi için, güvenli olduğu sürece, kendi bedeni ile ilgili kararlar O’na bırakılmalıdır. Örneğin doyduğu için yemeği reddiyorsa zorla yedirmeye çalışmak, bebeğin benlik algısını yok saymak olur ve öfke krizlerine beraberinde getirir. Eğer bebekle sık sık bu tarz iletişim kurulursa, öfke krizleri alışkanlığa ve zamanla karakter özelliğine dönüşür. Eğer öfkelenmekte haklı bir sebebi varsa, o durumu düzeltmek ve bebeğinizle fiziksel temasa geçmek rahatlatır.

Bebekler rutinleri sever ve kendilerini daha güvende hissederler. Rutin olarak beslenme saati, uyku saati, banyo zamanı, park zamanı, vs planlanırsa öfke nöbetine fırsat vermemiş olunur. Uygun bir ortam ve zaman ayarlayıp, özgürce enerjisini atabileceği aktiviteler planlanabilir. Reddetme ihtimali olan aktiviteler için O’na iki seçenek sunup ve aldığı karara saygı duymak önemlidir. Çok seçenek kafa karışıklığı ve kararsızlık yaratır ancak iki alternatif sunduğunuzda daha kolay karar verir ve kendi kararını uygulamanın hazzını yaşar. Bebeğinizin karnı açken ya da duygusal olarak açken daha hırçın ve öfkeli olacaktır. Bu nedenle gün içinde hem anne hem de baba ile kaliteli zaman geçirip duygusal açlığın giderilmesi için gerekli koşullar sağlanmalıdır.

Bütün bunlara rağmen halen bebeğinizi sakinleştirmek ve krizi yönetmekte zorlanıyorsanız, mutlaka çocuk doktorunuz, gerekirse bir çocuk psikiyatristinden destek almalısınız.   

 ‘’İçerik bilgilendirme amaçlıdır, tedavi ya da tedaviye yönelik sağlık hizmeti bilgileri içermemektedir. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.’’